Lean Accounting – stanowi integralny element koncepcji Lean Manufacturing. Wielu autorów uważa wręcz, że bez wdrożenia Lean Accounting pełne I sprawne wdrożenie Lean Manufacturing jest niemożliwe, gdyż tradycyjny system rachunkowości nie spełnia swoich podstawowych funkcji, a wręcz może być szkodliwy poprzez niewłaściwą kalkulację kosztów, a co za tym idzie wyniku, poprzez to prowadząc do błędnych decyzji zarządczych. W przypadkach skrajnych także do zahamowania wdrożenia Lean Manufacturing.
Geneza Lean Accounting sięga lat 50. dwudziestego wieku, kiedy to Toyota, rozwijając system organizacji pracy (Toyota Production System, stanowiący podstawy Lean Manufacturing) określiła zasady nowatorskiego podejścia do rachunkowości zarządczej. Lean Accounting koncentruje się na tworzeniu i skutecznym komunikowaniu informacji finansowych i niefinansowych dla menedżerów i pracowników, wspiera proces podejmowania decyzji i realizację strategii w przedsiębiorstwach, które funkcjonują, opierając się na koncepcji Lean.
- Tradycyjny system rachunkowości zarządczej nie jest kompatybilny z przedsiębiorstwem Lean z kilku powodów (wszystkie ona mają swoje źródła w fundamentalnie innym podejściu do organizacji procesu, wynikającym z podstawowych zasad Lean Manufacturing):
- Tradycyjna rachunkowość zarządcza zakłada, że maksymalizacja zysku następuje poprzez maksymalizację wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa, zgodnie z koncepcją Lean Manufacturing maksymalizacja zysku następuje poprzez maksymalizację przepływu sterowanego zapotrzebowaniem klienta. Różnica podejść powoduje że w obu systemach stosowane są różne mierniki i metody pomiaru dokonań.
- Tradycyjny rachunek kosztów ukierunkowany jest na kalkulację kosztu produktu lub kosztów działań, w koncepcji Lean Accounting podstawowym obiektem kalkulacji jest strumień wartości nakierowany na zaspokojenie potrzeb klienta.
Tradycyjna rachunkowość i Lean Accounting całkowicie inaczej postrzegają rolę zapasów. W podejściu tradycyjnym zapasy stanowią istotny, wartościowy element aktywów przedsiębiorstwa. W koncepcji Lean Manufacturing zapasy są jednym z głównych rodzajów marnotrawstwa, często będącym przyczynom innych nieefektywności procesu.
Lean Accounting koncentruje się na strumieniach wartości oraz eliminowaniu marnotrawstwa z każdego obszaru działalności przedsiębiorstwa. Procesy kalkulacji i analizy kosztów, pomiaru dokonań, budżetowania czy kontroli ukierunkowane są na najważniejszy cel tej koncepcji, czyli tworzenie użytecznej wartości dla klienta, która kształtuje przychody i zyskowność przedsiębiorstwa.
Lean Accounting to system informacyjny, którego istota polega na pozyskiwaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu, analizowaniu oraz raportowaniu informacji. Podstawowe zasady Lean Accounting:
- jest ukierunkowana na eliminowanie marnotrawstwa w procesach związanych z realizacją transakcji, raportowaniem i w każdym innym obszarze tradycyjnej rachunkowości oraz umożliwia zmianę sposobu zarządzania zapasami.
- w sposób kompleksowy wspiera informacyjnie wdrażanie i wykorzystanie Lean Manufacturing w przedsiębiorstwie, dostarczając właściwych, aktualnych, łatwych do zrozumienia informacji, a także umożliwia kalkulację i analizę kosztów zorientowanych na strumień wartości, a nie na proces wytwarzania produktu czy świadczenia usługi.
- umożliwia stworzenie systemu pomiaru dokonań podporządkowanego koncepcji Lean Manufacturing, który odnosi się do przynajmniej trzech niezbędnych poziomów: gniazda produkcyjnego, strumienia wartości oraz poziomu strategicznego przedsiębiorstwa.
- wspiera system budżetowania i kontroli, który jest ukierunkowany na osoby odpowiedzialne za osiąganie wyników.